Koraliki za wyspę Manhattan :: Indiańskie korale

Koraliki za wyspę Manhattan

Historia zakupu wyspy Manhattan przez Holendrów znana jest na całym świecie. Wszystkie amerykańskie podręczniki historii począwszy od roku 1846, wspominają o tym wydarzeniu. Wszystkie ( za wyjątkiem dwóch ) mówią również o tym, że wśród towarów którymi zapłacono Indianom za wyspę znajdowały się także szklane koraliki. Niektóre źródła podają wręcz, że Indianie odsprzedali wyspę za szklane paciorki, których wartość szacowano na 24 dolary. Jak było naprawdę? Historia zaczyna się w roku 1609, gdy Henry Hudson, brytyjski żeglarz zatrudniony przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską odkrywa miejsce, które nazywane było przez miejscowych Indian Lenape – „Manna – Hata” czyli „Wyspa Wielu Wzgórz”. W roku 1613 na wyspie pojawiają się pierwsi osadnicy z Holandii, a w latach 1624-25 zaczyna się masowa kolonizacja i powstaje Nowy Amsterdam. W roku 1626 ówczesny gubernator kolonii – Peter Minuit kupuje wyspę od Indian Lenape za szklane paciorki oraz inne towary o łącznej wartości 60 guldenów holenderskich czyli około 24 dolarów. To tyle historii.

Peter Minuit ( 1580 - 1638 ) Trzeci gubernator Nowej Pomnik Netherlands Memorial Flagstaff, upamiętnia-
Holandii w latach 1626 - 1632. Uważa się, że to on jący powstanie Nowego Amsterdamu i osady będącej
dokonał zakupu wyspy Manhattan od Indian Lenape. początkiem nowoczesnej metropolii Nowego Jorku.
W roku 1926 pomnik przekazano jako dar narodu
Holandii dla miasta Nowy Jork.

W roku 1986 Peter Francis Jr. – Dyrektor Bead Research Bureau postanowił zbadać historię zakupu wyspy Manhattan pod kątem udziału w transakcji szklanych koralików. Wkrótce opublikował swoją pracę, otrzymując nagrodę Stowarzyszenia Historycznego Stanu Nowy Jork za najlepszy artykuł roku. Jak twierdzi Peter Francis amerykańscy naukowcy dopiero w roku 1846 poznali historię zakupu wyspy. Gdy Harmanus Bleeker, z pochodzenia Holender mieszkający w Albanie został wysłany przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Martina Van Burena do Holandii, aby tam pełnić funkcję ambasadora, odkrył w holenderskich archiwach narodowych interesujące dokumenty mówiące o Nowej Holandii czyli wyspie Manhattan. W roku 1839 przekonał władze Nowego Jorku aby wysłały swojego sekretarza. Johna R. Brodhead’a do Amsterdamu w celu skopiowania cennych dokumentów. Brodhead powrócił do Nowego Jorku w 1842 roku, a dokumenty zostały przetłumaczone i zredagowane przez E.B. O’Callaghan’a w roku 1846. Z publikacji tej wynikało, że 5 listopada 1626 roku czyli niedługo po tym jak Holendrzy kupili wyspę Manhattan, Peter Schagen napisał list do zarządu spółki West India Company, która posiadała prawo własności do całego obszaru Nowej Holandii. W swojej korespondencji Schagen jako członek zarządu spółki, przekazał wiadomości o stanie kolonii Nowy Amsterdam, informując również, że kupiono wyspę „ Manhattes” od Indian za wartość 60 guldenów. I to wszystko. Ten fragment listu jest jedynym źródłem, które bezpośrednio odnosi się do kontrowersyjnego zakupu wyspy. Nie ma tutaj żadnej wzmianki o tym, że w czasie transakcji użyto koralików. Nie wiadomo nawet kto dokładnie kupił wyspę i od kogo. Uznano, że zakupu dokonał Peter Minuit, który pełnił wtedy funkcję gubernatora, a sprzedawcą było najprawdopodobniej miejscowe plemię Lenape. Skąd jednak w tej historii wzięły się korale handlowe? Gdy w 1846 roku O’Callaghan po raz pierwszy ujawnił światu fakty związane z zakupem wyspy Manhattan od Indian, przez kolejnych kilkadziesiąt lat naukowcy opierali się na jego publikacji, nie wspominając o koralikach ani słowa. Dopiero w roku 1877 Martha J. Lamb w swojej „Historii Miasta Nowy Jork”, tak opisała moment zakupu wyspy Manhattan: „…Minuit zebrał kilku indiańskich wodzów i zaoferował im koraliki, guziki oraz inne drobiazgi w zamian za ziemię. Oni z radością przyjęli warunki umowy i zakup został dokonany.” W ten sposób Marta J. Lamb sprawiła, że szklane koraliki stały się częścią historii wyspy Manhattan, a ich znaczenie w kolejnych przekazach nabierało coraz większego wymiaru, do tego stopnia, że powszechna stała się wersja, iż Manhattan został kupiony za szklane koraliki.

Koraliki znajdujące się w muzeum Crazy Horse w Przez wiele lat uważano, że ten typ korali wykorzy-
Pd. Dakocie. Załączony opis informuje, że są to stany był przy zakupie wyspy Manhattan. Stąd ich
autentyczne korale handlu, które Holendrzy ofiarowali nazwa - "Manhattan". W rzeczywistości korale te w
Indianom w 1626 roku w zamian za wyspę Manhattan. roku 1626 nie były jeszcze produkowane. Powstały
Rzeczywiście są to typowe korale produkowane w dopiero na początku XIX w w Wenecji.
Holandii, jednak prawdopodobnie nie ma żadnych do-
wodów na ich związek z zakupem wyspy Manhattan.
fot. Mariusz Gładkowski

Istnieje jeszcze inny aspekt tej historii. Dla Europejczyków posiadanie ziemi było synonimem bogactwa, władzy i prestiżu. Zakup ziemi oznaczał, że kupujący miał wyłączne prawo do jej posiadania i używania. W pojęciu Indian, ziemia podobnie jak powietrze i woda nie mogły być czyjąś własnością lub przedmiotem obrotu, dlatego plemię Lenape nie zdawało sobie sprawy, że Holendrzy mieli posiadać ziemię na własność, do wyłącznego użytku. Tak więc każda ze stron biorąca udział w tej transakcji miała prawdopodobnie całkowicie odmienną interpretację umowy sprzedaży. Historia która w ciągu stu lat stała się legendą, dla wielu ludzi stanowi jedynie przykład tego w jaki sposób Indianie byli oszukiwani i wykorzystywani przez białych.

Opracowanie: Bogdan Płonka